1786 October van Madagascar

Details
Name on Document:
October van Madagascar
Date:
1786-08-24
Document Type:
Sentence
Primary Charge:
theft
Secondary Charge:
runaway
Tag(s):
runaways (3)multiple groups (1)thefts (2)recruiting other slaves (1)khoi (1)gallows burial (3)slave garden-plots (3)house slaves (4)paper money (3)runaway underworld (4)
Summary

This group of runaway slaves (which unusually included a female) joined the community of runaways at Hangklip which had been in existence since at least the 1720s.1 They seem to have been fugitives for a long time and to have eluded several commandos, indicative of how well they knew the terrain. They were finally captured when they were given away by a Khoi who had been forced to join them when he accidentally came across them.2

The composition of the group was constantly changing; this was not a band of people who ran away together and stayed together. Groups divided and subdivided, met up and joined with others over time. The case thus demonstrates the widespread presence of runaways and the extent of their activities (from the Overberg to Stellenbosch).

An island off the northwestern coast of Sumatra.

Footnotes

  1. Ross 1983: 54-72. See 1737 Aron van Madagascar and 1786 Job van Madagascar. ↩

  2. The documentation in this case is voluminous, including the eijscheijschLiterally ‘claim’ or ‘demand.’ This is strictly speaking the eijsch ende conclusie without the final part about sentencing, but the term is often used as a shorthand for the whole document. and the testimonies of all the accused, CJ 423, ff. 363-501 as well as further charges against Carolus van Madagascar, Damon van Bougies and October van Nias, CJ 423, ff. 503-29. ↩

CJ 795 Sententiën, 1782-1789, ff. 329-52.
Translation Dutch

Since October van Madagascar, bondsman of the burgher Simon van Blerck; Felix van Timor, slave of the burgher Jan Lavocade; Pieter van Manade, slave of the former burgher councillor, the honourable Jan Karnspek; Anthonij van Bengalen, bondsman of the burgher fire-master, Sieur Arend van Wielig, each thirty years old at a guess; Jan van Bengalen, slave of the aforementioned burgher fire-master, Sieur Arend van Wielig; Maij van Mosambicque, slave of the burgher Jan Krige, each twenty-five years old at a guess; Carolus van Madagascar, slave of the burgher Jacobus Louw, thirty years old at a guess; Damon van Bougies, slave of the burgher Jacobus Bierman, forty years old at a guess; and October van Nias, bondsman of the burgher Jan Bierman, twenty-five years old at a guess; currently their honours’ prisoners, voluntarily confessed and since it has appeared evident to the honourable Council of Justice:

That the prisoners October van Madagascar and Felix van Timor, as also Mentor, slave of the burgher Jan Franke, Rampij, female slave of the burgher Pieter Weijdeman, Fortuijn and November, bondsmen of the burgher Jan Bierman, ran away from their owners and went to Hanglip and found there a fellow runaway slave, Cupido van Ternaten of the widow of the late burgher Thomas Dreijer, who had since become ill in the prison and moreover died and, on account of the manifold thefts committed by him, was dragged to the outer place of execution and buried there under the gallows.1

That the prisoner Carolus went with the aforementioned Cupido and the still-fugitive slave Job of the widow Eckhard2 to the farm of the burgher Jan Otto and stole there two horses from the stable, and were pursued the following morning by the aforesaid Otto and the burgher Jan Wilkens.

That the aforementioned Otto then hit the said Job with a shot of chopped bullets, but that they nonetheless transported both these horses to their place of residence, without one of them being taken prisoner or the aforesaid Job dying of the wounds he had received.

That thereupon the prisoner Pieter went with the aforesaid November to the farm of the former heemraad, Sieur Willem Morkel, and broke into the mill house there, and stole from it: two saws, one hand-axe, two cutting knives, one wood axe, one hand-brace, one pair of compasses, one sliding rule, two garden shears, one copper boiler, two leather aprons and two planes; which aforementioned goods were, however, all found again some time thereafter by a commando of burghers and returned to the aforementioned Morkel.

That after committing this theft, the aforementioned Mentor, Fortuijn and November returned to their respective owners, were severely whipped in front of the prison, while Mentor and Fortuijn were riveted in chains. Which punishment the Council has considered to be commensurate with their misdemeanours, for which reason their honours decided to leave it at that, and therefore let them remain in chains for one year.

That next, the prisoners Cupido, October van Madagascar, Felix, Pieter and October van Nias, as also the still fugitive Jacob and Alias, repaired to the farm of the burgher Cornelis van Nieuwkerken and stole six oxen from there, but when they wanted to transport these to their place of residence at Hanglip, one of these fell into the sea on the way and the other one ran away, but the remaining four, were, however, partly consumed by them and the prisoner Damon.

That the aforesaid prisoners Cupido, October van Madagascar, Felix and Pieter, as also the aforementioned, still-fugitive Jacob and Alias, then went to the Knoflooks Craal and, when they saw the wagon of the burgher Arnoldus Flock being outspanned there, they broke open that night, when this man had fallen asleep, the small chest at the back of the wagon and stole from it: three pieces of paper money, six pieces of silver money, three loaves of bread and some powder and lead, and moreover, from the wagon also: a steenbok and a bag with pickled herring; after which the prisoners separated and left the group so that Cupido and October van Madagascar remained on their own.

That some time thereafter, the aforementioned Cupido and October van Madagascar went to the farm of the former heemraad, Sieur Johannes Albertus Meijburg, where they, with the utmost care, broke out, with lock and all, the hasp in which the staple of the padlock locks and stole one schepelschepelOne mud (one hectolitre) contained four schepels. of flour in two bags, after which they again put back the same staple in such a way that nobody there at that place knew of or discovered this theft or break-in, until the time when the prisoners were apprehended and both the bags, marked with the name of the aforesaid Meijburg, were found with them.

That some time thereafter, when the said Cupido and October wanted to set out thither, they met the prisoners Anthonij and Jan at the Dunes, which is when they all went together to the farm of the burgher Jan Krige, picked up the prisoner Maij from there, and together stole some fruit from the garden whereafter they again returned to Hanglip.

That after the prisoners Cupido, October van Madagascar, Anthonij, Jan and Maij had together roamed around for some days looking for food, they finally proceeded to the farm of the aforesaid Cornelis van Nieuwkerken, where they saw a wagon standing before the house and found two Hottentots sleeping under it, in spite of which the prisoners Cupido and Jan had the audacity to steal the small back chest from the wagon and to take it to the prisoners October van Madagascar, Anthonij and Maij, who in the meantime had been looking for fruit and vegetables in the slaves’ garden.3

That when the little chest was broken open by the prisoners Cupido, October van Madagascar and Jan, the following were found in it: one woman’s purse with silver clasps, one pair of silver shoe buckles, one pair of gold ear-rings, one black silk skirt en tablier,4 one small jacket and dress of yellow chintz, one small jacket and dress of white chintz, one dress of white chintz, one dress of white chintz with a border, three women’s shifts, three men’s nightshirts, six white kerchiefs, one hat, one pair of black trousers, one black jacket, two knitted bonnets, two razors and some clean linen; while all the prisoners claim not to have found any paper money in it, which, if it had been there, they presume must have been in a packet which they, thinking it to be letters, had torn up5 and, together with a large part of the woman’s clothes, hid amongst the bushes and stones, without the prisoner Jan being able to point it out or to find it again.6 The prisoners Cupido and October took a small part and the prisoner Jan a large part of the aforesaid goods for themselves, whereas the prisoners Anthonij and Maij did not receive any of it.

That after this, the prisoners set out to the Palmiten River, which is when the prisoner Anthonij got separated from the others and went to the farm of the aforesaid Krige where he was discovered by the slave Jephta, belonging to the aforesaid Krige, and was taken prisoner with the help of two Bastaard-Hottentotten who happened to be on the said farm.

That when the prisoners Cupido, October van Madagascar, Jan and Maij missed their aforesaid fellow prisoner Anthonij, they set out to the farm of the aforesaid Krige in order to, as some of the prisoners pretend, search for their comrade, yet, as most of them say, to entice the remaining slaves of the aforementioned Krige. The prisoner Maij then went through the back door of the house into the kitchen and when he called out to the slave Adam – who usually sleeps there but where, on this occasion, a Hottentot by the name of Jan was stationed – and did not receive any answer, he went with the prisoners Cupido, October van Madagascar and Jan, who had been standing before the kitchen door, to the slave house.

That in the meantime, the aforementioned Hottentot Jan went around the outside to the front door of the house and when the door was opened at his knocking, this Hottentot informed the wife of the aforesaid Krige that runaway slaves were there, whereupon the wife of the said Krige ordered him to go to her son-in-law, the burgher Daniel Joubert, who lived nearby, and to inform him of this.

That when this Hottentot, assuming that the aforesaid prisoners were inside the slave house at this time, wanted to go via the back of it to the said Joubert, he discovered the prisoners Cupido and Jan there.

That upon seeing the aforementioned prisoners, the same Hottentot went to lie on his stomach on the ground in the hope that he would not be noticed by them, yet both of the prisoners came to him and, when he got up, the prisoner Cupido threatened to stab him with an assegaaijassegaaijThis word for a spear or javelin entered European languages via Spanish (azagaya) from Arabic and Berber in the late Middle Ages. Since the foundation of the Cape colony in the mid-seventeenth century, it was used to refer to the spears of the Khoikhoi, and later also for those of other indigenous people in southern Africa., but – on the suggestion of the prisoners October and Maij, who had been posted at the road in order to watch out in case somebody was coming, but had returned in the meantime; and on the Hottentot’s pretext that he himself was a runaway and had wanted to steal grapes but was chased away and even left his jacket behind in his flight – did not do so and instead accepted him as a fellow comrade.

That the prisoners Cupido, October van Madagascar, Jan and Maij took the Hottentot with them off the farm of the said Krige, and proceeded to the farm of the burgher ...7 Naude, where they wanted to steal a sheep, but failed to do this as day was breaking.

That as the prisoners had been walking throughout the whole night and were therefore were very tired, they went together in the bushes at some height on the side of a dune, and lay down to sleep, while the Hottentot, under the pretext that if he remained and lay with them and Europeans came along, they might all be taken for runaways and be captured, but if they let him lie some distance away from them in the nearby bushes, he would, in the event of Europeans coming along, then pretend that he had been sent by their baasbaasIn seventeenth-century Dutch this was used both in the sense of ‘head’ (e.g. ‘head carpenter’) and ‘master’. In South Africa the second meaning developed further, and thus baas came to be a synonym for meester (‘master’). It was the form that slaves (and Khoikhoi) would use to address male Europeans. with them – who he would then say had laid themselves down there – to look for oxen, and that these Europeans would then not take them prisoner, went on his own to some bushes situated closer to the road.

That when this Hottentot noticed that the said prisoners Cupido, October van Madagascar, Jan and Maij had fallen asleep, he crawled along the ground until he had advanced some way from them, whereafter he made haste and thus within a short time got to this side of the so-called Saxenburg Kloof and continued this way until the area of the farm of the aforesaid Krige, when he saw from afar the aforementioned burgher Daniel Joubert, with some burghers on the road to Stellenbosch, and meanwhile called to them until they turned around and noticed him, [whereupon] they returned to the farm of the said Krige and stayed there until he reached them, which is when the said Joubert, with the aforementioned two burghers and two Bastaard-Hottentotten, was informed by this Hottentot Jan of the place where the four said prisoners, Cupido, October van Madagascar, Jan and Maij, were, and immediately set out to that place with the Hottentot Jan, finding on their arrival the aforesaid four prisoners, Cupido, October van Madagascar, Jan and Maij, asleep, who, after some resistance shown by the aforesaid Jan, were however all taken prisoner, as they were also, together with the other prisoners, delivered into the hands of justice.

And since a flight like this, accompanied by burglary and theft, cannot under any circumstances be left unpunished in a country where law and justice are upheld, but ought to be punished as an example and deterrent to other similar rogues.

Thus it is, that the honourable Council of Justice, aforementioned, serving today, having carefully read and considered the written crimineelen eijsch ende conclusiecrimineelen eijsch ende conclusieLiterally ‘criminal demand and conclusion.’ The document drawn up by the prosecutor based on the evidence he collected and delivered in court against an accused. The conclusie is the final part of the document in which the prosecutor suggested an appropriate punishment for the crime., drawn up and delivered for and against the prisoners by the landdrost of Stellenbosch and Drakenstein, the honourable koopmankoopmanThe administrative or civil sector of the VOC was divided into six categories of rank, with the governor-general at the head of the first one. Most of the titles used for these ranks were derived from the merchant origins of the VOC, but in practice a rank did not equate with a person’s function. Koopman, literally meaning ‘merchant,’ was a rank in the third category, senior to onderkoopman (‘junior merchant’), but below an opperkoopman (‘chief merchant’). Hendrik Lodewijk Bletterman, in his official capacity, as well as having noted the prisoners’ voluntary confessions, further everything that served the case and could have moved their honours, practising justice in the name and on behalf of the high and mighty Lords States General of the United Netherlands, and having judged the prisoners, is sentencing them with this: to be taken to the place where criminal sentences are usually executed here, where the prisoners October van Madagascar, Felix, Pieter, Anthonij, Jan, Maij and Carolus are to be handed over to the executioner, thereupon to be tied to a stake, the prisoner October van Madagascar to be severely scourged with rods on his bare back and to be riveted in chains for a period of three years, and thus forthwith to be sent home to his owner; the prisoners Felix, Pieter, Jan and Carolus, likewise to be severely scourged with rods on their bare backs, further to be riveted in chains for a period of two years and thus forthwith to be sent home to their owners; the prisoners Anthonij and Maij also to be severely scourged with rods on their bare backs, whereafter they are to be riveted in chains for a period of one year and thus to be sent home forthwith to their owners; the prisoners Damon and October van Nias to witness this aforementioned punishment, whereafter they are to be whipped by the cafferscaffersTerm for the slaves and bandieten used as assistants of the executioner and who also acted as the ‘police force’ of the town under the leadership of the geweldiger. Both the function and word derived from Batavia. and to be riveted in chains for a period of one year, thus to be sent home forthwith to their owners; with sentencing them to the costs and expenditure of justice, and denying the further or otherwise drawn-up eijscheijschLiterally ‘claim’ or ‘demand.’ This is strictly speaking the eijsch ende conclusie without the final part about sentencing, but the term is often used as a shorthand for the whole document. and delivered conclusie of the officer.8

Thus done and sentenced at the Cape of Good Hope on 24 Augustus 1786, as also pronounced in the Castle of Good Hope on the 2nd of the thereupon following month September, and executed on the same day.

Let the sentence be done, [signed] C.J. van de Graaff.

[signed] P. Hacker, Gs. Hk. Cruijwagen, Johs. Smuts, S. v. Echten, As. van Sittert, J.M. Horak, W.F. v. Reede van Oudtshoorn, C.L. Neethling, G.H. Meijer, O.G. de Wet.

In my presence, [signed] C. van Aersen, secretary.

Footnotes

  1. Being buried there was considered dishonourable and therefore a form of punishment, see 1766 Carel Boom, n. 4. ↩

  2. This Job was captured some months later, and tried with some of his accomplices; see below 1786 Job van Madagascar et al. He also features in 1785 Spadilje van Siam. ↩

  3. On slave gardens, see 1770 Jephta van de Caab, n. 1. ↩

  4. The word gon is the French gone, ‘skirt’, while tabillée (written in some of the other testimonies as tabelje) is an attempt to approximate the pronunciation of the French word tablier, ‘apron’. In the eighteenth century the decorative apron, which was fastened to the dress, was an important fashion accessory, often made of expensive material (Strutt 1975: 72). This here is a skirt which is en tablier, meaning it was trimmed to look as if it has an apron, without it actually being a separate garment, see Strutt 1975: 202. We are grateful to Vanessa Everson and Karel Schoeman for their help in solving this. ↩

  5. Paper money had been only recently introduced and the slaves may therefore not have recognised it as money. See 1791 Baatjoe, n. 1. ↩

  6. The case is particularly revealing for showing what runaway slaves stole and what they valued (not paper money or letters, or women’s clothes). ↩

  7. Left blank in the original. ↩

  8. These sentences were recorded in the regtsrollenregtsrollenLiterally ‘rolls of justice’, the minutes of the proceedings of the Council of Justice., CJ 68, ff. 134-36. They were somewhat less severe than the recommendations of the eijscheijschLiterally ‘claim’ or ‘demand.’ This is strictly speaking the eijsch ende conclusie without the final part about sentencing, but the term is often used as a shorthand for the whole document. that Cupido and October be displayed under the gallows with a rope around their necks, be branded and sent in chains to Robben Island for life and that Pieter, Felix and Jan be beaten with rods and placed in chains on Robben Island for three years, CJ 423, ff. 386-88. ↩

Nademaal October van Madagascar, lijfeijgen van den burger Simon van Blerck, Felix van Timor, slaaf van den burger Jan Lavocade, Pieter van Manade [sic], slaaf van den oud burgerraad, de heer Jan Karnspek, Anthonij van Bengalen, lijfeijgen van den burger brandmeester, sieur Arend van Wielig, ieder oud na gissing dertig jaaren, Jan van Bengalen, slaaf van voornoemde burger brandmeester, sieur Arend van Wielig, Maij van Mosambicque, slaav van den burger Jan Krige, ieder oud na gissing 25 jaaren, Carolus van Madagascar, slaav van den burger Jacobus Louw, oud na gissing 30 jaren, Damon van Bougies, slaav van den burger Jacobus Bierman, oud na gissing 40 jaaren, en October van Nias1, lijfeijgen van den burger, Jan Bierman, oud na gissing 25 jaar, thans ’s heeren gevangens, vrijwillig beleeden hebben, en den edelachtbaare Raad van Justitie evident gebleeken is:

Dat de gevangens October van Madagascar en Felix van Timor, beneevens Mentor, slaav van den burger Jan Franke, Rampij, slavin van den burger Pieter Weijdeman, Fortuijn en November, lijfeijgenen van den burger Jan Bierman, van hunne lijfheeren opgedrost zijnde, zig begeeven hebben na de Hanglip en aldaar gevonden, den meede opgedrosten slaav, Cupido van Ternaten van de weduwe wijlen den burger Thomas Dreijer, dewelke in de gevangenis ziek geworden zijnde, voorts overleeden en uijt hoofde den, door hem zoo meenigvuldig gepleegde diefstallen, na het buijten geregt gesleept en aldaar onder den galg begraaven is.

Dat den gevangen Carolus met voornoemde Cupido en den, nog absent zijnde, slaav Job van de weduwe Eckhard, gegaan zijnde naar de plaats van den burger Jan Otto en aldaar uijt de stal gestoolen hebbende twee paarden, des anderendaags morgens agtervolgt waaren door voorseijde Otto en den burger Jan Wilkens.

Dat voornoemde Otto alstoen gemelde Job met een schoot gekapte koegels hebbende getroffen, zijlieden egter de beijde paarden na hun verblijfplaats hadden getransporteerd, zonder dat een hunner gevangen genoomen, nog dat voorseijde Job aan zijne bekoomene wonden was koomen te sterven.

Dat vervolgens de gevangen Pieter met voorseijde November gegaan zijnde naar de plaats van den oud heemraad, sieur Willem Morkel, aldaar het moolenhuijs gebrooken hebbende, daaruijt gestoolen had: twee zaagen, een handbijl, twee snijmessen, een houtbijl, een omslag boor, een passer, een duijmstok, twee tuijnschaaren, een koopere kookketel, twee schootsvellen en twee schaaven; welke voorseijde goederen echter alle weijnig tijds daarna door een commando burgeren wederom gevonden en aan meergemelde Morkel zijn ter hand gesteld geworden.

Dat na deeze gepleegte diefte voornoemde Mentor, Fortuijn en November terug na hunne respectieve lijfheeren gekeert zijnde, zeer strengelijk voor ’t gevangenhuijs afgestraft, en Mentor en Fortuijn in de eijsers geklonken waaren; welke afstraffing den Raad heeft g’oordeelt eevenreedig te zijn met hetgeene zijlieden misdreeven hebben, weshalven hun edelagtbaarens daarbij blijven berusten en hun dus een jaar in de ketting hebben gelaaten.

Dat vervolgens den gevangen Cupido, October van Madagascar, Felix, Pieter en October van Nias, neevens de nog absente Jacob en Alias, zig hebbende begeeven na de plaats van den burger Cornelis van Nieuwkerken, aldaar ses ossen gestoolen hadden, dog dezelve na hun verblijfplaats aan de Hanglip willende transporteeren, op weg een van dezelve in zee gestort en een ander hun ontloopen was, hebbende zijlieden echter de overige 4 tezamen met den gevangen Damon gedeeltelijk opgegeeten.

Dat de voorseijde gevangen Cupido, October van Madagascar, Felix en Pieter, neevens eevengemelde, nog absent zijnde, Jacob en Alias daarop zijnde gegaan na de Knoflooks Craal en aldaar hebbende zien uijtspannen, den wagen van den burger Arnoldus Flock, des nagts, wanneer die man in slaap was geraakt, ’t agterste wagenkistje opengebrooken, en daaruijt gestoolen hadden: drie stuks papiere geld munt, ses stuks zilver gelds, drie brooden en wat kruijd en loot, en voorts van den wagen nog: een steenbok en een zak met pekelharing: waarna de gevangens verdeelt en van den anderen zijn geraakt, zoodat Cupido en October van Madagascar alleen zijn gebleeven.

Dat voornoemde Cupido en October van Madagascar eenige teijd daarna na de plaats van den oud heemraad, sieur Johannes Albertus Meijburg, zijnde gegaan, aldaar met veel omzichtigheijd de kram, daar ’t overwerp van ’t hangslot op sluijt, met slot en al uijtgebrooken, en in twee zakken een scheepel meel gestoolen hebbende, dezelve kram wederom zoodanig ingeslagen hadden, dat aldaar ter plaatze geen mensch van die diefte of braake iets geweeten of vernoomen heeft alstoen, wanneer de gevangens g’apprehendeert, de beijde zakken met de naam van voorseijde Meijburg gemerkt, bij hun gevonden waaren.

Dat gemelde Cupido en October van Madagascar eenige teijd daarna, zig na herwaards willende begeeven, in de voorduijnen hadden ontmoet de gevangens Anthonij en Jan, wanneer zijlieden zich gezamentlijk hadden begeeven na de plaats van den burger Jan Krige, aldaar den gevangen Maij afgehaald, en tezaamen eenige thuijnvrugten gestoolen hebbende, vervolgens weederom na de Hanglip waren gekeert.

Dat zij gevangens Cupido, October van Madagascar, Anthonij, Jan en Maij eenige dagen met den anderen rondgesworven hebbende, om voedzel te zoeken, zich eijndelijk hadde begeeven naar de plaats van voorseijde Cornelis van Nieuwkerken, alwaar zijlieden een wagen voor ’t woonhuijs hebbende zien staan, en twee Hottentotten daaronder slaapende vinden leggen, de gevangen Cupido en Jan, desniettegenstaande, de stoutheijd hebben gehad om het agterste kistje van de wagen te ligten en hetzelve te brengen bij de gevangens October van Madagascar, Anthonij en Maij, dewelke inmiddens in den slaaventhuijn vrugten en groentens waaren gaan zoeken.

Dat alstoen, door de gevangens Cupido, October van Madagascar en Jan, ’t kistje opengebrooken zijnde, daarin bevonden was: een zilvere vrouwe beugel tas, een paar dito schoegespen, een paar goude oorkrabben, een swarte zeijde gon en tabillée,2 een geel chitz jakje en rok, een wit dito dito dito, een dito chitze rok, een dito dito met een rand, drie vrouwe hemden, drie mans dito, ses witte doeken, een hoed, een swarte broek, een dito hemdrok, twee gebreijde mutzen, twee scheermessen en een weijnig schoon linnengoed; terwijl zijlieden gevangens alle zeggen geen papiergeld daarin gevonden te hebben, ’t welk, indien ’t er bij mogt geweest zijn, zij gevangens praesumeeren in een pacquet, ’t welk zij voor brieven hadden aangezien, verscheurd en, nevens een groot gedeelte van de vrouwe kleederen, in de bosschen en klippen weggestooken te hebben, zonder dat dezelve door den gevangen Jan hebben kunnen aangeweesen of weederom gevonden worden, hebbende de gevangens Cupido en October een gering, en de gevangen Jan een groot gedeelte van de voorseijde goederen na zich genoomen, waarenteegens de gevangens Anthonij en Maij niets van dezelve bekoomen hadden.

Dat zij gevangens zich daarop na de Palmiten Rivier begeeven hebbende, de gevangen Anthonij van de overige verdwaald en vervolgens na de plaats van voorseijde Krige gegaan zijnde, aldaar door de slaav Jephta van voorseijde Krige ontdekt en met behulp van twee, ten gemelde plaatze, zich bevindende Bastaard Hottentotten gevangen genoomen is.

Dat de gevangens Cupido, October van Madagascar, Jan en Maij voorseijde meede gevangen Anthonij hebbende vermist, na de plaats van voorseijde Krige zich vervoegd hadden om, gelijk eenige der gevangens voorgeeven, na hunne makker Anthonij te zoeken, dog, gelijk de meeste zeggen om de overige slaaven van eevengemelde Krige af te haalen, den gevangen Maij door de agterdeur van ’t woonhuijs zig in de combuijs begeeven en aldaar, den gewoonlijk daar slaapenden, slaav Adam toegeroepen hebbende, alwaar alstoen een Hottentot, met naame Jan, geplaatst was, en geen antwoord bekoomende, zig met de, voor de combuijs deur staande, gevangens Cupido, October van Madagascar en Jan na ’t slaavenhuijs had begeeven.

Dat middelerwijl de voornoemde Hottentot Jan buijten om na de voordeur van ’t woonhuijs gegaan en, op zijn aankloppen, de huijsdeur g’opend zijnde, door hem Hottentot aan de huijsvrouw van voorseijde Krige was bekend gemaakt dat de drossende slaaven aldaar waaren, wanneer de vrouw van gemelde Krige hem Hottentot had gelast na haaren, daar nabij woonende, schoonzoon, den burger Daniel Joubert te gaan en zulx denzelven ter kennisse te brengen.

Dat die Hottentot, in de suppositie dat de voorseijde gevangens alstoen in ’t slavenhuijs waren, agter hetzelve, om zig na gemelde Joubert willende begeeven, de gevangens Cupido en Jan had ontdekt.

Dat dezelve Hottentot, op het gezigt der eevengemelde gevangens, op zijn buijk op de aarde zijnde gaan leggen, in de hoop van door hun niet te zullen worden bemerkt, dezelve beijde gevangens egter bij hem waren gekoomen, als wanneer hij opgestaan zijnde, den gevangen Cupido hem Hottentot had bedreijgd met een assegaaij overhoop te zullen steeken, dog, op het aanraden van de, intusschen bijgekoomene, gevangens October en Maij, dewelke aan den weg geposteerd waaren om te zien of er ook iemand aankwam, en op het voorgeeven van hem Hottentot, dat hij zelve een drosser zijnde en, druijven hebbende willen steelen, verjaagd en zijn batje zelfs in de vlugt agtergelaten had, zulks niet gedaan, maar hem Hottentot als een meedemakker aangenomen had.

Dat de gevangens Cupido, October van Madagascar, Jan en Maij hem Hottentot meede neemende van de plaats van gemelde Krige na die van den burger ...3 Naude zig hadden begeeven om aldaar een schaap te steelen, ’tgeen hun, vermits de dageraat doorbrak, was mislukt.

Dat de gevangens de geheele nagt doorgeloopen hebbende, en gevolgelijk zeer vermoeijd geweest zijnde, gezamentlijk na de kant van de duijnen, op zeekere hoogte, in een bosch zig begeeven en aldaar te slaapen hadden gelegt, terwijl de Hottentot, onder voorwendsel dat wanneer hij bij hun bleef leggen en er Europeesen koomen mogten, dezelve hun alle alsdan als drossers zouden gevangen neemen, dog wanneer zijlieden hem Hottentot een eind weegs van hun in een daarnabij geleegen bosch alleen lieten gaan leggen, hij Hottentot alsdan, ingeval er Europeesen mogten koomen, zoude kunnen voorgeeven dat hij door zijn baas met hun gevangens, dewelke hij dan zeggen zoude zig aldaar te hebben needergelegt, gezonden was om ossen te gaan zoeken, en dezelve Europeesen hun dan niet gevangen zoude neemen; zig alleen in een, nader aan den weg geleegen, bosch had begeeven.

Dat dezelve Hottentot bespeurende dat de gemelde gevangens Cupido, October van Madagascar, Jan en Maij in slaap waren geraakt, al langs de aarde kruijpende, een eind weegs verre van deselve gevordert zijnde, vervolgens zig gespoed had en binnen korten tijd dusdanig gekomen was tot deese zeijde van de zoogenaamde Saxenburgse Klooff, en zoo voorts tot omtrend de plaats van voorseijde Krige, wanneer hij van verre, op den weg naar Stellenbosch, den meergemelde burger Daniel Joubert met eenige burgeren ontwaar geworden zijnde, zoo lange had geroepen totdat dezelve zig omkeerende en hem Hottentot Jan gewaar wordende, naa [sic] de plaats van gemelde Krige terug gekeerd, aldaar vertoefd hadden totdat hij Hottentot bij hun was gekoomen, als wanneer gemelde Joubert, met de voornoemde burgeren en twee Bastaard Hottentotten, van dezelve Hottentot Jan g’informeerd geworden zijnde waar ter plaatze de gemelde 4 gevangens Cupido, October van Madagascar, Jan en Maij zig bevonden; terstond met den Hottentot Jan zig derwaards begeeven en bij hun komst voorseijde gevangens Cupido, October van Madagascar, Jan en Maij slaapende gevonden hebbende, dezelve na een min off meer door voorseijde Jan betoonde teegenkanting, egter alle gevangen genoomen hebben, gelijk dezelve voorts, beneevens de overige gevangens, in handen van justitie overgeleevert zijn geworden.

Dan nademaal diergelijke aufugie, gepaard met braake en diefstal, in een land alwaar regt en geregtigheijd gehandhaafd word, geenzints ongestrafd kan gelaaten worden, maar ten spiegel en afschrik van zoortgelijke fielten gepunieert worden moet.

Zoo is ’t, dat den edelagtbaare Raad van Justitie, voormeld, ten dage dienende, met nadruk geleesen en overwoogen hebbende den schriftelijke crimineelen eijsch ende conclusie door den koopman en landdrost van Stellenbosch en Drakensteijn, de heer Hendrik Lodewijk Bletterman, nomine officii, op ende jeegens de gevangens gedaan ende genoomen, mitsgaders gelet op des gevangens vrijwillige confessiën, voorts op al hetgeen ter materie was dienende en hun edelagtbaarens konde doen moveeren, regt doende, uijt naame ende van weegens de hoogmoogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Neederlanden, de gevangens hebben gecondemneerd, gelijk hun edelagtbaarens dezelve condemneeren mits deezen: omme gebragt te worden ter plaatze alwaar men alhier gewoon is crimineele sententiën te executeeren, aldaar de gevangens October van Madagascar, Felix, Pieter, Anthonij, Jan, Maij en Carolus de scherpregter overgeleeverd, vervolgens aan een paal gebonden, de gevangen October van Madagascar met roeden op de bloote rugge strengelijk gegeesseld, daarop gebrandmerkt, voorts voor den tijd van 3 jaaren in de ketting geklonken zijnde, zoodanig terstond aan zijnen lijfheer te worden thuijs gesonden; de gevangens Felix, Pieter, Jan en Carolus insgelijks met roeden op de blooterugge strengelijk gegeesseld, wijders voor den tijd van twee jaaren in de ketting geklonken zijnde, zoodanig hunne lijfheeren terstond te huijs gezonden te worden; de gevangens Anthonij en Maij almeede met roeden op de blooterugge strengelijk gegeesseld, vervolgens voor den tijd van een jaar in de ketting geklonken zijnde, dusdanig terstond aan hunne lijfheeren te worden thuijs gezonden; de gevangens Damon en October van Nias omme deese voornoemde executie te aanschouwen, daarna door de caffers gelaarst en voor den tijd van een jaar in de ketting geklonken zijnde, aan hunne lijfheeren terstond te worden thuijs gezonden, met condemnatie in de kosten en misen van justitie, en ontsegging van den verderen of anders gedaanen eijsch en genoomen conclusie van den Officier.

Aldus gedaan en gesententieerd aan Cabo de Goede Hoop, den 24e Augustus 1786, mitsgaders gepronuntieerd in ’t Casteel de Goede Hoop den 2e der daaraanvolgende maand September en g’executeerd ten zelven dage.

Fiat Executie, [get.] C.J. van de Graaff.

[get.] P. Hacker, Gs. Hk. Cruijwagen, Johs. Smuts, S. v. Echten, As. van Sittert, J.M. Horak, W.F. v. Reede van Oudtshoorn, C.L. Neethling, G.H. Meijer, O.G. de Wet.

Mij present, [get.] C. van Aersen, secretaris.

Footnotes

  1. An island off the northwestern coast of Sumatra. ↩

  2. The word gon is the French gone, ‘skirt’, while tabillée (written in some of the other testimonies as tabelje) is an attempt to approximate the pronunciation of the French word tablier, ‘apron’. In the eighteenth century the decorative apron, which was fastened to the dress, was an important fashion accessory, often made of expensive material (Strutt 1975: 72). This here is a skirt which is en tablier, meaning it was trimmed to look as if it has an apron, without it actually being a separate garment, see Strutt 1975: 202. We are grateful to Vanessa Everson and Karel Schoeman for their help in solving this. ↩

  3. Left blank in original. ↩

Places
Hanglip where the initial group of runaways went and met Cupido; where third group returned to
Knoflooks Craal where the second runaway group went
Dunes Where Cupido and October van Madagascar met Jan van Bengalen and Anthonij van Bengalen
Palmiten River After theft at Cornelis van Nieuwkerken the third group set off to here
Saxenburg Kloof Area where Krige's farm is